Chłodzenie powietrzem
Chłodzenie silnika bezpośrednio powietrzem może odbywać się samoczynnie lub może być wymuszane za pomocą odpowiednich urządzeń. Najbardziej istotną zaletą systemu chłodzenia powietrzem jest szybkie rozgrzewanie się ścianek cylindrów w czasie rozruchu silnika, dzięki czemu znacznie zmniejsza się zużycie gładzi cylindrów.
Chłodzenie samoczynne odbywa się wówczas, gdy silnik jest omywany prądem powietrza wywołanym ruchem pojazdu. Cylindry i głowice są wówczas znacznie użebrowane, w celu uzyskania dostatecznie dużej powierzchni chłodzącej. Samoczynne chłodzenie powietrzem jest stosowane z reguły w silnikach pojazdów jednośladowych o małej mocy.
Chłodzenie wymuszone (rys. 6.16) występuje wówczas, gdy silnik jest omywany strumieniem powietrza tłoczonego za pomocą dmuchawy i doprowadzonego w odpowiedniej osłonie. W ostatnich latach szerokie zastosowanie znalazło wymuszone chłodzenie powietrzem w silnikach samochodów małolitrażowych (np. FIAT 126P), w pojazdach użytkowanych w klimacie arktycznym lub tropikalnym oraz w pojazdach wojskowych.
Do wymuszonego chłodzenia silnika są stosowane dmuchawy promieniowe lub osiowe. Dmuchawa z reguły zasysa zimne powietrze z zewnątrz i tłoczy je na silnik. W dość ciekawym rozwiązaniu chłodzenia silnika FIAT 126P powietrze tłoczone przez dmuchawę wykorzystywane jest również do tworzenia mieszanki przez układ zasilania (rys. 6.16).
W silnikach typu boxer dmuchawa umieszczona jest zwykle nad cylindrami (np. silniki VW), w silnikach widlastych wewnątrz rozwidlenia (niekiedy po obu stronach), natomiast w silnikach rzędowych najczęściej dmuchawa jest umieszczona z boku, a powietrze doprowadza się specjalną osłoną (tunelem). Dmuchawa jest zwykle napędzana przekładnią pasową od wału korbowego silnika. Najczęściej jest to przekładnia przyspieszająca, np. w silniku VW 1200 przełożenie wynosi 1:1,75. Dzięki temu, gdy silnik ten pracuje z prędkością 3600 obr/min, dmuchawa dostarcza około 500 1 powietrza w ciągu jednej sekundy.
W celu uzyskania prawidłowego chłodzenia silnika, tj. bardziej intensywnego chłodzenia miejsc najbardziej nagrzewających się oraz równomiernego chłodzenia wszystkich cylindrów, powietrze od dmuchawy tłoczone jest za pomocą odpowiednich przewodów i osłon kierujących. Osłony kierują strumień powietrza na odpowiednie części • silnika, a oprócz tego powodują bardziej intensywne omywanie jego żeber. Niekiedy na cylindry i głowice silnika kierowane są oddzielne strumienie powietrza. Przewody i osłony kierujące są zwykle wykonane z cienkiej blachy stalowej.
W celu utrzymania odpowiedniej temperatury silnika przy zmiennych obciążeniach i niejednakowej temperaturze otoczenia konieczna jest regulacja chłodzenia. Regulację chłodzenia uzyskuje się dwiema metodami: przez dławienie przepływu powietrza na wlocie do dmuchawy (rys. 6.17) oraz przez dławienie przepływu powietrza na wylocie. W pierwszym przypadku termostat 4 steruje pierścieniem 2, który wsuwa się na różną głębokość w obudowę 1, dzięki czemu uzyskuje się różny wydatek powietrza. Drugie rozwiązanie jest możliwe tylko
wówczas, gdy silnik ma tylko jeden wylot powietrza z dmuchawy Wówczas intensywność strumienia jest wyregulowana za pomocą dwóch przesłon, z których jedna połączona jest z termostatem, a druga z przepustnicą gaźnika. Dzięki temu uzyskuje się regulację intensywności chłodzenia nie tylko w zależności od temperatury silnika, lecz również w zależności od obciążenia.