Wielkość całkowitych naddatków na obróbkę zależy przede wszystkim od sposobu wykonania półfabrykatu. Sposób wykonania półfabrykatu wpływa na dokładność jego wymiarów i kształtów oraz na grubość uszko­dzonej warstwy powierzchniowej metalu. Dokładność wykonania półfabrykatów omówiliśmy w rozdziale „Wy­twarzanie półfabrykatów". Im dokładniejszy ma być sposób wykonania półfabrykatu, tym mniejsze możemy dawać naddatki na obróbkę. Dla od­lewów największe naddatki przyjmuje się w przypadku formowania ręcz­nego, mniejsze — przy formowaniu maszynowym, a jeszcze mniejsze — przy odlewaniu kokilowym. Podobnie dla odkuwek, największe naddatki przyjmuje się przy kuciu swobodnym, mniejsze — przy kuciu matryco­wym, a jeszcze mniejsze dla odkuwek kalibrowanych. Dla półfabrykatów z prętów walcowanych, a tym bardziej z prętów ciągnionych (w przy­padku obróbki na automatach tokarskich), przyjmuje się zwykle naddatki mniejsze niż dla odlewów i odkuwek. Grubością uszkodzonej powierzchniowej warstwy metalu nazywamy grubość naskórka, do którego przywarły resztki masy formierskiej lub zgorzeliny, grubość warstwy odwęglonej, wysokość nierówności powierz­chni oraz głębokość wad powierzchniowych materiału, jak np. pęknięć, rys, skaz, itp. W odlewach grubość tej warstwy zależy od jakości masy formierskiej, procesu formowania, konstrukcji modeli oraz rodzaju i ja­kości odlewanego metalu, w odkuwkach natomiast — od temperatury i czasu nagrzewania w piecu przy tej temperaturze, temperatury początku i końca kucia, rodzaju i konstrukcji pieców grzewczych, liczby nagrzań i własności metalu półfabrykatu. Grubość uszkodzonej warstwy powierz­chniowej, zależnie od materiału, kształtów i wymiarów przedmiotu, wy­nosi przeciętnie dla odlewów z żeliwa szarego 1-4-2 mm, dla odlewów sta­liwnych — 1-4-3 mm, dla odkuwek swobodnych — l,5-f-3 mm, dla odkuwek matrycowych — 0,5-M,5 mm, a dla materiałów walcowanych — 0,5-=-l,0 mm. Wielkość naddatku musi zapewniać usunięcie warstwy uszkodzonej przy obróbce zgrubnej. Na wielkość naddatku wpływa również materiał półfabrykatu. Naddatki dla odlewów staliwnych są znacznie większe niż dla odlewów żeliwnych, gdyż odlewy te wykazują zwiększoną skłonność do odkształceń (paczenia się), spowodowaną między innymi wyższą temperaturą topnienia staliwa. Odwrotnie sprawa przedstawia się z odlewami ze stopów lekkich. W po­równaniu z odlewami żeliwnymi w tym przypadku przyjmuje się mniejsze naddatki, ponieważ występują mniejsze odkształcenia, zmniejszone gru­bości warstwy uszkodzonej oraz inne jeszcze przyczyny, które towarzyszą procesowi zastygania. Dalszymi czynnikami wpływającymi na wielkość naddatków są: wy­miary i kształt przedmiotu, sposób jego ustawienia na obrabiarce "i wiel­kość produkcji. Im większy jest wymiar przedmiotu, tym większy jest całkowity naddatek na obróbkę. Spowodowane jest to trudnościami usta­wienia na obrabiarkach dużych półfabrykatów oraz tym, że większe odle­wy podlegają większym odkształceniom podczas zastygania, a odkuwki — podczas obróbki cieplnej. Z tej samej przyczyny przedmiot o bardziej zło­żonych kształtach wymaga większych naddatków. Jeżeli przedmiot jest obrabiany całkowicie przy zastosowaniu jednej podstawy obróbkowej, naddatki mogą być mniejsze niż w przypadku zmiany podstaw. Wszystkie więc zmiany zamocowań przedmiotu wywołują potrzebę zwiększenia nad­datków. W przypadku produkcji seryjnej, a szczególnie masowej, naddatki mogą być nieco mniejsze niż przy produkcji jednostkowej, ponieważ ze wzrostem produkcji rośnie zwykle poziom techniczny, a opracowanie pro­cesu technologicznego jest coraz bardziej dokładne i wnikliwe. Operacje obróbki cieplnej wykonywane między operacjami obróbki me­chanicznej wpływają na zwiększenie naddatków na następujące po nich operacje, ponieważ obróbka cieplna powoduje zazwyczaj pojawienie się odkształceń przedmiotów i zmianę struktury ich warstwy powierzchniowej. Na wielkość naddatku mają również duży wpływ warunki techniczne dotyczące dokładności wymiarów, kształtu i położenia oraz gładkości po­wierzchni. Im większa jest wymagana dokładność obróbki i gładkość po­wierzchni gotowego wyrobu, tym bardziej jest złożony proces technolo­giczny, a w związku z tym naddatki na obróbkę zwiększają się. Z przytoczonych uwag wynika, że liczba czynników wpływających na wielkość naddatków obróbkowych jest duża i właściwe określenie tych wielkości nie jest sprawą prostą. Niektóre wytwórnie opracowały na pod­stawie doświadczeń własne tablice naddatków. Takie tablice mogą być, oczywiście, używane tylko w danej wytwórni lub w wytwórni o produkcji podobnej, zarówno pod względem jakości, jak i ilości. W tabl. 19 podano naddatki na obróbkę odlewów z żeliwa szarego, wy­konywanych w formach piaskowych, wg GOST 1855-45. Naddatki uzależ­nione są od największego wymiaru odlewu, rodzaju produkcji, a więc od sposobu formowania oraz stopnia skomplikowania odlewu. Naddatki na obróbkę odkuwek swobodnie kutych określono w normie PKN/H-94101 dzieląc je na trzy klasy w zależności od trudności wykona­nia 1). W tabl. 20 podano według tej normy naddatki na obróbkę swobod­nie kutych odkuwek trudnych (do których zaliczamy odkuwki typowych elementów silnikowych) ze stali węglowych i stopowych o zawartości do­datków stopowych do 5%. W tabl. 21 podano najmniejsze naddatki dla stalowych odkuwek matry­cowych wg PKN/H-94300, a w tabl. 22 naddatki (na średnicę) dla półfa­brykatów walcowanych o normalnej dokładności2).