A A A

Dogniatanie

Dogniatanie jest to proces wygładzania powierzchni kół zębatych nieobrobionych cieplnie przez docisk wytwarzany między utwardzonymi i bardzo dokładnie obrobionymi (szlifowanymi i polerowanymi) kołami zę­batymi wzorcowymi a kołem obrabianym; docisk następuje w czasie jed­noczesnego obracania się kół przy smarowaniu ich powierzchni. Gładka i błyszcząca powierzchnia zęba powstaje w wyniku zgniece­nia i wygładzenia nierówności pozostałych po poprzedniej obróbce; oma­wiana operacja nie usuwa odchyleń od prawidłowego zarysu i właściwej podziałki zębów, powstałych podczas poprzedniej obróbki. Docisk wywo­łuje zgniot warstwy powierzchniowej na zębach obrabianego koła zęba­tego. Proces dogniatania stalowych kół zębatych o niezbyt wysokiej twar­dości powierzchniowej zębów może mieć na celu utworzenie gładkiej po­wierzchni i warstwy zgniecionej o wyższej twar­dości (w celu zwiększenia odporności zębów na ścieranie). W kołach zębatych podlegających dal­szej obróbce cieplnej dogniatanie jest bezużytecz­ne, ponieważ obróbka cieplna niweczy zgniot po­wierzchniowy. Przy wykańczaniu kół zębatych z dalszą obróbką cieplną przez nawęglanie dognia­tanie jest szkodliwe, ponieważ zgniot wywołuje w materiale zęba naprężenia wewnętrzne powo­dujące zwiększone odkształcenia przy obróbce cieplnej i sprzyjające pęknięciom oraz odpryskiwaniu zewnętrznej nawęglonej i odkształconej warstwy. Do dogniatania kół zębatych stosuje się zwy­kle obrabiarki określonego przeznaczenia; opera­cję tę można wykonywać również na frezar­kach uniwersalnych, stosując proste przyrządy, jak np. przedstawiony na rys. 332. Koło wzorcowe 1 mocuje się na wrzecionie frezarki uniwersal­nej, a koła wzorcowe 2 i 3 w przyrządzie umieszczonym na stole obra­biarki. Obrabiane koło zębate 4 jest zazębione z kołami 2 i 3 i zostaje dociśnięte do koła 1 przez podniesienie stołu. Wzorcowe koła dogniatające 2 i 3 oraz obrabiane koło 4 są napędzane przez wrzeciono za pośrednic­twem wzorcowego koła dogniatającego 1. Zwykle nadaje się kołom kilka­dziesiąt obrotów w jedną stronę z dociśnięciem stołu, następnie zmienia się kierunek obrotów, powtarzając dogniatanie. Czas dogniatania jest bar­dzo krótki (30 40 sek). Dłuższe dogniatanie może spowodować odkształ­cenie zarysu zębów (zbyt duże zużycie wierzchołków i podstaw zębów), ponieważ przy stykaniu się zębów na średnicy podziałowej poślizg jest równy zeru, a zwiększa się natomiast przy oddalaniu się linii zetknięcia się w kierunku wierzchołka i podstawy zęba. Jednym kompletem kół dogniatających ze stali R18 można obrobić 60 100 tysięcy kół zębatych (przy trzech — pięciu przeszlifowaniach). Obecnie dogniatanie kół zębatych prawie całkowicie zostało zastą­pione przez wiórkowanie.