Elementy i mechanizmy pomocnicze
Do elementów i mechanizmów pomocniczych przyrządów i uchwytów należy zaliczyć: elementy zamykające, rękojeści, urządzenia podziałowe i wyrzutniki.
Elementy zamykające
Elementy zamykające stosowane są w przyrządach, których korpus jest wykonany w postaci skrzynki z pokrywą. Zamknięcie powinno być szybkie, pewne i proste w obsłudze. Elementami spełniającymi te warunki są śruby oczkowe (rys. 143a) oraz zapadki (rys. 143b). W tym drugim przypadku, aby uzyskać dokładne zamknięcie, należy zwracać uwagę na dobre dopasowanie płytki wchodzącej pod zaczep zapadki. Grubość tej płytki powinna być tak dobrana, żeby nie było luzów. Często w celu uniknięcia luzów i uniezależnienia pewności zamknięcia od występującego zużycia, płytki i zapadki wykonuje się ze skosem. Powszechnie stosowanymi elementami zamykającymi są również zaciski mimośrodowe. Przykład zastosowania takiego zamknięcia w zastosowaniu do lekkiego przyrządu wiertarskiego z odejmowaną płytą pokazano na rys. 144.
Rękojeści
Rękojeści służą do ułatwiania uchwycenia i trzymania dźwigni lub innych elementów, które należy przesuwać lub obracać podczas obsługi przyrządów i uchwytów. Na rys. 145a pokazano długą prostą rękojeść, której zakończenie może być wciskane lub wkręcane w odpowiedni element przyrządu lub uchwytu. Na rys. 145b przedstawione są dwie odmiany rękojeści gwiazdkowych: pierwsza — z masy plastycznej, a druga — z żeliwa.
Urządzenia podziałowe
Zadaniem urządzeń podziałowych jest nadanie przedmiotowi kilku kolejnych, ściśle określonych położeń, bez jego odmocowania. Najczęściej spotykanym przypadkiem jest kilkakrotny obrót przedmiotu o pewien kąt wokół jego osi. Typowe urządzenie podziałowe składa się z tarczy podziałowej i kołka ustawczego lub zatrzasku, przy czym tarcza podziałowa zaopatrzona jest w rowki lub wgłębienia, których liczba odpowiada liczbie wymaganych pozycji przedmiotu. Schematy takich urządzeń podziałowych z zatrzaskami promieniowymi (a) i osiowymi (b) przedstawiono na rys. 146. Kołek ustawczy jest wprawdzie najprostszym i najtańszym sposobem ustalania tarczy podziałowej w określonym położeniu, jednak użycie zatrzasków znacznie przyspiesza i ułatwia obsługę przyrządu lub uchwytu. Tym też tłumaczy się szeroki zakres stosowania zatrzasków, których wprowadzenie w gniazdo (otwór, wgłębienie lub rowek) odbywa się pod działaniem sprężyny, a odciąganie — ręcznie. Najczęściej spotykane konstrukcje zatrzasków pokazano na rys. 147. a) zatrzask cylindryczny, b) zatrzask stożkowy i c) zatrzask kulkowy. Poza opisanymi elementami i mechanizmami w przyrządach i uchwytach spotyka się jeszcze inne, jak np. nakrętki specjalne, wyrzutniki, śruby, nakrętki zwykłe itp., które nie zostaną omówione ze względu na prostotę budowy lub też rzadkie zastosowanie.
Elementy zamykające
Elementy zamykające stosowane są w przyrządach, których korpus jest wykonany w postaci skrzynki z pokrywą. Zamknięcie powinno być szybkie, pewne i proste w obsłudze. Elementami spełniającymi te warunki są śruby oczkowe (rys. 143a) oraz zapadki (rys. 143b). W tym drugim przypadku, aby uzyskać dokładne zamknięcie, należy zwracać uwagę na dobre dopasowanie płytki wchodzącej pod zaczep zapadki. Grubość tej płytki powinna być tak dobrana, żeby nie było luzów. Często w celu uniknięcia luzów i uniezależnienia pewności zamknięcia od występującego zużycia, płytki i zapadki wykonuje się ze skosem. Powszechnie stosowanymi elementami zamykającymi są również zaciski mimośrodowe. Przykład zastosowania takiego zamknięcia w zastosowaniu do lekkiego przyrządu wiertarskiego z odejmowaną płytą pokazano na rys. 144.
Rękojeści
Rękojeści służą do ułatwiania uchwycenia i trzymania dźwigni lub innych elementów, które należy przesuwać lub obracać podczas obsługi przyrządów i uchwytów. Na rys. 145a pokazano długą prostą rękojeść, której zakończenie może być wciskane lub wkręcane w odpowiedni element przyrządu lub uchwytu. Na rys. 145b przedstawione są dwie odmiany rękojeści gwiazdkowych: pierwsza — z masy plastycznej, a druga — z żeliwa.
Urządzenia podziałowe
Zadaniem urządzeń podziałowych jest nadanie przedmiotowi kilku kolejnych, ściśle określonych położeń, bez jego odmocowania. Najczęściej spotykanym przypadkiem jest kilkakrotny obrót przedmiotu o pewien kąt wokół jego osi. Typowe urządzenie podziałowe składa się z tarczy podziałowej i kołka ustawczego lub zatrzasku, przy czym tarcza podziałowa zaopatrzona jest w rowki lub wgłębienia, których liczba odpowiada liczbie wymaganych pozycji przedmiotu. Schematy takich urządzeń podziałowych z zatrzaskami promieniowymi (a) i osiowymi (b) przedstawiono na rys. 146. Kołek ustawczy jest wprawdzie najprostszym i najtańszym sposobem ustalania tarczy podziałowej w określonym położeniu, jednak użycie zatrzasków znacznie przyspiesza i ułatwia obsługę przyrządu lub uchwytu. Tym też tłumaczy się szeroki zakres stosowania zatrzasków, których wprowadzenie w gniazdo (otwór, wgłębienie lub rowek) odbywa się pod działaniem sprężyny, a odciąganie — ręcznie. Najczęściej spotykane konstrukcje zatrzasków pokazano na rys. 147. a) zatrzask cylindryczny, b) zatrzask stożkowy i c) zatrzask kulkowy. Poza opisanymi elementami i mechanizmami w przyrządach i uchwytach spotyka się jeszcze inne, jak np. nakrętki specjalne, wyrzutniki, śruby, nakrętki zwykłe itp., które nie zostaną omówione ze względu na prostotę budowy lub też rzadkie zastosowanie.