A A A

Prądnica i regulator

Obsługa prądnicy polega w głównej mierze na utrzymaniu jej w czystości, smarowaniu i sprawdzaniu jej części. Zanieczyszczeniu ulega przede wszystkim komutator, wskutek przenikania kurzu i gro­madzenia się pyłu węglowego ze startych szczotek. Wszelkie drobne zanieczyszczenia usuwa się, przedmuchując komutator sprężonym po­wietrzem, np. pompką do ogumienia. Przed przystąpieniem do czy­szczenia komutatora należy zdjąć metalową opaskę, która zakrywa otwory kadłuba prądnicy. W razie zauważenia większych zanieczyszczeń, których nie można usunąć przez przedmuchanie, należy drewniany klocek o szerokości komutatora owinąć szmatą zwilżoną w nafcie i docisnąć do komu­tatora podczas ruchu prądnicy. Do zwilżania szmaty nie wolno uży­wać benzyny, gdyż w razie zaiskrzenia mogłoby to spowodować po­żar. Niewielkie opalenie komutatora można usunąć za pomocą oszlifo­wania go. W tym celu drewniany klocek trzeba owinąć drobnoziar­nistym, szklanym papierem ściernym i oszlifować nim komutator podczas ruchu prądnicy (rys. 10.32). Nie należy używać płótna ścier­nego pokrytego korundem, gdyż pył korundowy po przedostaniu się między działki może powodować zwarcia. Po oszlifowaniu komuta­tora należy go dokładnie przedmuchać sprężonym powietrzem. Co około 5000 km należy sprawdzać, czy szczotki są odpowiednio długie i mocno dociśnięte do komutatora oraz czy swobodnie poru­szają się w swoich trzymadłach (rys. 10.33). Szczotki zużyte, tzn. zbyt krótkie, należy wymienić na nowe. Nowe szczotki powinny mieć taką samą twardość, jak szczotki oryginalne. Zbyt miękkie szczotki szybko się zużywają, natomiast zbyt twarde powodują przyspieszone ściera­nie komutatora i osłabienie prądu. Nowe szczotki muszą być odpowiednio dotarte (rys. 10.34). Zada­niem docierania jest dopasowanie szczotek do komutatora tak, aby przylegały do niego całą powierzchnią czołową. W tym celu trzeba komutator owinąć paskiem papieru ściernego o szerokości komuta­tora, przy czym do komutatora powinna przylegać gładka strona pa­pieru, natomiast szczotki powinny przylegać do strony szorstkiej. Po kilkakrotnym przeciągnięciu papieru ściernego szczotki powinny do­pasować się kształtem do walcowej powierzchni komutatora. Po do­tarciu szczotek i zdjęciu papieru ściernego komutator należy przed­muchać sprężonym powietrzem. W przypadku zacinania się szczotek w trzymadłach, należy je wy­jąć (rys. 10.35) i przemyć nieetylizowaną benzyną. Przemywa się za­równo szczotki, jak i ich trzymadła. Po oczyszczeniu i osuszeniu szczotki należy założyć na poprzednie miejsca. Okresowo należy sprawdzać sprężyny dociskające szczotki. Zbyt słaby docisk sprężyny powoduje osłabienie i nierównomierność prądu wytwarzanego przez prądnicę, natomiast zbyt mocno dociśnięte szczotki szybko się zużywają i powodują przegrzewanie komutatora, o czym świadczy niebieski na nim nalot. Aby sprawdzić siłę docisku sprężyny, należy pod szczotkę podłożyć kawałek papieru 1 i odciąga­jąc dźwignię trzymadła 2 zmierzyć dynamometrem 3 siłę sprężyny (rys. 10.36). Jeżeli siła sprężyny jest o 40% mniejsza od siły wskaza­nej przez wytwórnię prądnicy, to taką sprężynę należy bezwzględnie wymienić. Podczas przeglądów należy również sprawdzać zaciski śrubowe prądnicy. Sprawdza się przede wszystkim czystość zacisków, odizo­lowanie ich od masy, odpowiednie zabezpieczenie podkładkami i do­kręcenie. Niewłaściwie dokręcone końcówki przewodów w zaciskach prądnicy mogą się obluzować podczas wstrząsów i wskutek tego prze­rwać obwód. Częstotliwość smarowania prądnic zależy od rodzaju ułożyśkowania wałka twornika. Jeżeli wałek twornika jest ułożyśkowany w łożys­kach tocznych, to smarowanie powinno odbywać się co około 15 tys. km przebiegu podczas przypadającej w tym czasie obsługi technicz­nej. Prądnicę należy rozebrać, przemyć łożyska oraz tarcze łożyskowe, a po osuszeniu napełnić je świeżym smarem i złożyć. Prądnice z wał­kiem twornika ułożyskowanym na łożyskach ślizgowych smaruje się podczas każdej pierwszej obsługi technicznej. Do smarowniczek wpu­szcza się po kilka kropel oleju. Napędzający prądnicę pasek klinowy powinien być tak naciągnięty, aby po naciśnięciu palcem siłą ok. 10 kG w połowie między kołem pasowym silnika a kołem pasowym prądnicy ugiął się o 10-r-20 mm. Ugięcie paska można sprawdzić dokładnie za pomocą prostego przy­rządu, pokazanego na rysunku 10.37. Prawidłowy naciąg paska kli­nowego jest sprawą istotną, gdyż nadmierny naciąg powoduje szybkie ścieranie się i wyciąganie paska oraz przyspieszone zużycie łożysk prądnicy, natomiast niedostateczny naciąg powoduje ślizganie się paska i przerwy w pracy prądnicy, która dostarcza zbyt mały prąd. Naciąg paska klinowego reguluje się przez odchylenie ramienia, na którym jest umocowana prądnica, lub przez obrócenie kadłuba prąd­nicy, po uprzednim zluzowaniu nakrętek mocujących. Niekiedy na­ciąg paska reguluje się przez zmniejszenie liczby podkładek między tarczami dwudzielnego koła pasowego. Po wyregulowaniu naciągu paska należy dokręcić nakrętki i ponownie sprawdzić naciąg. Pasek klinowy powinien być czysty i suchy. W razie zatłuszczenia paska smarem wyrzuconym z łożyska wentylatora, należy pasek i rowki kół pasowych przetrzeć szmatą zwilżoną w nieetylizowanej benzynie. Obsługa regulatora prądnicy polega wyłącznie na utrzymywaniu pokrywy, podstawy i zacisków w czystości oraz sprawdzaniu zamo­cowania przewodów do zacisków regulatora. Obsługa alternatora (prądnicy prądu przemiennego) polega przede wszystkim na utrzymaniu go w czystości, smarowaniu i sprawdzaniu części. Po przebiegu około 60 tys. km należy oczyścić pierścienie ślizgowe alternatora, przedmuchując je sprężonym powietrzem, np. pompką do ogumienia. W razie zauważenia większych zanieczyszczeń trzeba po­stępować, jak przy czyszczeniu prądnicy prądu stałego. Również po przebiegu około 60 tys. km należy sprawdzić stan szczotek i ich przyleganie do pierścieni, a w razie potrzeby wymie­nić szczotki. Sprawdza się również stan sprężyn dociskających szczotki. Podczas każdej obsługi technicznej należy sprawdzić czystość za­cisków, odizolowanie ich od masy, zabezpieczenie podkładkami oraz odkręcenie. Słabo dokręcone końcówki przewodów w zaciskach alter­natora mogą się poluzować wskutek wstrząsów podczas jazdy i prze­rwać obwód. Jednocześnie trzeba sprawdzić stan i naciąg paska kli­nowego. Postępowanie przy czyszczeniu i naciąganiu paska jest takie same, jak opisano to przy prądnicy prądu stałego. Obsługa regulatora napięcia alternatora polega w zasadzie na utrzymaniu jego podstawy, pokrywy i zacisków w czystości oraz sprawdzaniu jego zamocowania do nadwozia i dokręcenia do niego przewodów. Niektóre wytwórnie jako dopuszczalne czynności obsłu­gowe uważają: wymianę pokrywy i uszczelki oraz czyszczenie styków i innych części regulatora. Jednak po czyszczeniu styków regulator powinien być sprawdzony. Wymieniając pokrywę i uszczelkę trzeba zwrócić uwagę, aby były one całkowicie czyste, a ponadto uszczelka prawidłowo założona. Wkręty pokrywy należy dokręcać do oporu. Jeżeli wnętrze regulatora jest zanieczyszczone, należy oczyścić styki i inne części regulatora. Styki regulatora należy czyścić w następujący sposób. Zdjąć sprężynę regulacyjną. Odsunąć nieco od siebie styki, odginając wspornik górnego styku. Oczyścić starannie styki pilnikiem, wyrównując ich powierzchnie i usuwając ślady tlenków. Wgłębienia na stykach należy wyrów­nać całkowicie skrobakiem lub pilnikiem. Należy używać pilnika cienkiego, bardzo drobnego, całkowicie suchego i zmywać go często w alkoholu, nieetylizowanej benzynie lub najlepiej w płynie TRI. Usunąć powstały w czasie czyszczenia styków pył, przedmu­chując wnętrze regulatora czystym i suchym powietrzem. Przywrócić początkowe położenie górnego styku stałego, przygi­nając wspornik styku do dołu. Założyć sprężynę regulacyjną. Przyginając odpowiednio wspornik górnego styku stałego należy doprowadzić odstęp między zworą a rdzeniem do wielkości wska­zanej przez wytwórnię (np. w samochodzie FIAT 125P odstęp wy­nosi 1,9 ±0,05 mm). Trzeba przy tym zwrócić uwagę, aby styki były ustawione współosiowo. Przyginając odpowiednio wspornik dolnego styku stałego należy doprowadzić odstęp między dolnym stykiem stałym a dolnym sty­kiem zwory do wielkości wskazanej przez wytwórnię (np. w sa­mochodzie FIAT 125P odstęp wynosi 0,45 + 0,1). Trzeba przy tym zwrócić uwagę, aby styki były ustawione współosiowo. Założyć uszczelkę, przykręcić pokrywę, po czym sprawdzić regu­lator na specjalnym stanowisku. Jeżeli wnętrze regulatora jest zanieczyszczone, należy po oczyszcze­niu styków, lecz przed przystąpieniem do sprawdzania i regulacji, wymyć go starannie. Do mycia używa się alkoholu lub czystego roz­puszczalnika. Po umyciu regulator należy suszyć ze zdjętą pokrywą w suszarce, w temperaturze 120°C przez 2 godziny.